اگر بخواهیم تعریفی ساده از آموزش آنلاین یا همان آموزش مجازی (Online Education) بیان کنیم، میتوان گفت که شیوهای نوین در فرآیند آموزش است که به واسطه ابزارهای ارتباطی جدید نظیر شبکههای اجتماعی، وب سایت و وبلاگ، ایمیل و نرم افزارهای تحت اینترنت (وب سرویس)، محتوای آموزشی را در اختیار دانش پذیران قرار میدهد. عموم ابزارهایی که در فوق به آنها اشاره شد، بر بستر شبکه جهانی اینترنت کار میکنند.
همین امر از مهمترین مزایای آموزش آنلاین به شمار میرود. چرا که فرآیند آموزش آنلاین فارغ از زمان و مکان بوده و تنها با دسترسی به اینترنت مناسب، امکان بهره بردن حداکثری از محتوای آموزشی فراهم میشود.
در برخی از شیوههای آموزش آنلاین، مدرس و دانش پذیر به صورت هم زمان (Synchronous - همگاه) از طریق اینترنت با یکدیگر در تعامل هستند. به عبارت دیگر، ارتباط مدرس و دانش پذیر به صورت زنده یا آنلاین است. لازم به ذکر است که این حالت از آموزش آنلاین به کلاس آنلاین یا کلاس مجازی نیز موسوم است. عموم کلاس های آنلاین از طریق نرم افزارهایی تحت وب که از طریق مرورگر (Browser) اینترنت در دسترس هستند، برگزار میشوند.
هر یک از شیوه یا متدهای آموزش آنلاین مزایا و معایب خاص خود را دارند، اما میتوان گفت که متد کلاس آنلاین بیشتر از سایر متدهای آموزش آنلاین میتواند بازدهی داشته باشد. چرا که در یک کلاس آنلاین جامع و کامل، تمامی اجزای یک کلاس درس سنتی (حضوری) نظیر تخته، لیست حضور و غیاب دانش پذیران، ارتباط زنده مدرس و دانش پذیر و دانش پذیران با یکدگیر از طریق دوربین، میکروفون و محیط پیام (چت)، برگزاری آزمون و ارائه انواع کارنامه و ... در قالب نرم افزاری یا سرویسی تحت اینترنت ارائه میشود.
پیش از آنکه به مزایا و کاربردهای آموزش آنلاین بپردازیم، به تعاریف آموزش الکترونیک و آموزش از راه دور میپردازیم. بسیاری از این تعاریف بسیار نزدیک به هم هستند و میتوانند با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند.
به متدهایی از فرآیند آموزش که خارج از برنامه و محیط کلاس آموزش سنتی (حضوری) به واسطه ابزار و تکنولوژیهای الکترونیکی به آموزش دانش پذیر میپردازند، آموزش الکترونیک گفته میشود. به عنوان مثال خرید و تماشای یک دوره آموزش ویدئویی از یک سایت و یا مطالعه مقالات آموزشی یک وبلاگ در دسته آموزش الکترونیک قرار میگیرند.
در آموزش از راه دور، محتوای آموزشی اعم از کتاب و جزوه، لوح فشرده و ... توسط ارائه دهنده دوره (دانشگاه، مدرسه و آموزشگاه) تهیه و برای دانش پذیر ارسال میشود. آموزش از راه دور میتواند به صورت غیر الکترونیک از طریق ارسال یا پست کتاب و جزوه برای دانش پذیر باشد. در صورتی که محتوای آموزشی به شکل لوحهای فشرده حاوی ویدئو و فایلهای متنی نظیر pdf باشد، میتوانیم عنوان آموزش الکترونیک را نیز برای آن به کار ببریم.
همان طور پیشتر اشاره شد، در دنیای امروز بسیاری از عنوانها نظیر آموزش آنلاین، کلاس آنلاین، آموزش الکترونیک و آموزش از راه دور را یک مفهوم در نظر میگیرند. شاید دلیل این امر را بتوان پیشرفت چشمگیر تکنولوژیهای ارتباطی و افزایش سرعت ایترنت دانست. چرا که امروزه حتی آموزشگاههایی که به صورت سنتی (حضوری) به ارائه محتوای آموزشی میپردازند، بخشهایی از فرآیند آموزش را بر بستر اینترنت انجام میدهند.
یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد انگیزه یادگیری، احساس راحتی دانش پذیر است که این امر در آموزش آنلاین محقق میشود. جدا از این، پیشرفت تکنولوژیهای ارتباطی و به دنبال آن افزایش سرعت اینترنت و دسترسی همگانی، باعث راحتی استفاده از انواع متدهای آموزش آنلاین میشود. افزایش سرعت اینترنت موجب میشود که امکانات بیشتر و با کیفیتتری در نرم افزارهای تحت وب مورد استفاده کلاس های آنلاین گنجانده شود.
آموزش آنلاین میتواند گزینهای مناسب و ایدهآل برای دانش پذیرانی باشد که در حین کار و رسیدگی به امور خانواده تمایل به پیشرفت و آموزش دیدن دارند. آموزش آنلاین فارغ از مکان بوده و میتواند در هر زمانی از شبانهروز در دسترس باشد. همه این عوامل دست به دست میدهند تا در دنیای امروز، آموزش آنلاین بسیار محبوب و جالب توجه باشد.
البته شاید بتوان گفت که در دو سال اخیر، همهگیری ویروس کرونا در اقصی نقاط جهان در فراگیری و پیشرفت آموزش آنلاین مزید بر علت شد و به طور چشمگیری بر محبوبت آن افزود.
در یک پلتفرم جامع آموزش آنلاین، امکان ارائه محتوای آموزشی در قالبهای مختلفی نظیر، دانشگاه، مدرسه، آموزشگاه، کلاس خصوصی و جلسات مشاورهای وجود دارد. آموزش آنلاین در هر یک از این قالبها مزایای قابل توجهی دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
همانطور که مستحضر هستند عموم مدارس و دانشگاههای سطح یک کشور در شهرهای بزرگ و مراکز استانها قرار دارند. طی کردن مسافتی طولانی تا مدرسه یا دانشگاه خود موجب افزایش هزینههای مالی، اتلاف زمان در رفت و آمد و ایجاد خستگی و افت کیفیت آموزش دانش پذیر میشود. جدا از این طی کردن این مسافت برای دانش آموزان کم سن و سال سختی مضاعفی داشته و میتواند خانواده را نیز درگیر کند.
استفاده از خدمات آموزش آنلاین این امکان شرکت در کلاسهای درسی را برای همه افراد در هر نقطه جغرافیایی که باشند، فراهم کرده و باعث صرفه جویی در زمان و پول میشود. همه افراد تنها با یک موبایل یا کامپیوتر متصل به اینترنت امکان استفاده از خدمات آموزشی را خواهند داشت. عدم وابستگی به مکان در آموزش آنلاین موجب میشود که افراد مناطق محروم نیز بتوانند از اساتید مجرب و کیفیت بالای آموزش در دانشگاهها، مدارس و آموزشگاههای سطح یک برخوردار باشند.
مرز بندی جغرافیایی در آموزش آنلاین بی معنی است !
شاید برای عموم افراد چه مدرس و چه دانش پذیر، فراهم کردن مکان و زمان مناسب جهت برگزاری کلاس، جلسه و همواره یکی از مشکلات مهم باشد. از آنجایی که خدمات آموزش آنلاین فارغ از مکان است، همه افراد میتوانند از مزایای کلاسهای خصوصی و تجربیات مدرس یا استادی که در یک شهر خاص است، استفاده کنند.
برگزاری کلاسهای خصوصی با استفاده از پلتفرمهای جامع آموزش آنلاین به این دلیل که صرفه جویی زیادی در زمان به علت حذف رفت و آمد میشود، این امکان را برای مدرس فراهم میکند تا کلاس یا جلسات خصوصی بیشتری برگزار کند.
شاید اصلیترین ایرادی که به سیستم آموزش آنلاین بتوان گرفت، وابستگی آن به کیفیت زیرساخت شبکههای ارتباطی و اینترنت است. سرعت پایین اینترنت عمده مشکلی است که کاربران در تعامل با پلتفرمهای آموزش آنلاین دارند. خوش بختانه این ایراد، همیشگی نیست و با بهبود کیفیت خدمات اپراتورهای ارائه دهنده سرویس اینترنت و بیشتر شدن پوشش اینترنت پرسرعت 4G و 5G و فیبر نوری، این ایراد رفته رفته کم رنگ میشود
یکی دیگر از معایب استفاده از پلتفرمهای آموزش آنلاین این است که میتواند سلامتی افراد را تهدید کند. عدم تحرک دانش پذیران و عادت به پشت میز نشینی در بلند مدت میتوان باعث بروز مشکلاتی در سلامتی فرد شود. البته از آنجایی که توجه به سلامتی و انجام امور مرتبط با آن، متوجه خود فرد است، شاید خیلی نتوان این مورد را از معایب آموزش آنلاین به شمار آورد.
منزوی شدن دانش آموزان و کاهش هوش اجتماعی به دلیل کاهش تعامل فیزیکی دانش آموزان با یکدیگر و با مدرس میتواند یکی دیگر از معایب قابل توجه در پلتفرم آموزش آنلاین باشد.
بل میت (BellMeet) از جمله پلتفرمهای جامع، کامل و دانش بنیان آموزش آنلاین است که با ارائه تمامی امکانات مورد نیاز میتواند گزینهای بسیار مناسب جهت برگزاری جلسات و کلاسهای آنلاین با کیفیتی عالی باشد. از آنجایی که بل میت پلتفرمی بومی است، هیچ کدام از محدودیتهای سرویسهای خارجی نظیر ادوبی کانکت (Adobe Connect) و زوم (Zoom) را ندارد.